Κείμενο: Panoram-X (Δημήτρης Κατσάς)
…και ο Άνθρωπος κάθισε μόνος, βυθισμένος σε βαθιά θλίψη…
…κι όλα τα ζώα ήρθαν κοντά του και του είπαν…
…«δεν θέλουμε να σε βλέπουμε τόσο θλιμμένο»… «ζήτησε μας ότι επιθυμείς και θα το ‘χεις»…
…και ο Άνθρωπος είπε… «θέλω να έχω καλή όραση»…
…κι ο γύπας είπε… «θα έχεις τη δική μου»…
…ο Άνθρωπος είπε… «θέλω να είμαι δυνατός»…
…ο πάνθηρας είπε… «θα είσαι δυνατός σαν εμένα»…
…μετά ο Άνθρωπος είπε… «θέλω να ξέρω τα μυστικά της Γης»…
…το φίδι είπε… «θα σου τα δείξω εγώ»…
…κι έτσι συνεχίστηκε με όλα τα ζώα…
…κι αφού πήρε όλα τα δώρα που είχαν…ο Άνθρωπος έφυγε…
…τότε είπε η κουκουβάγια στα άλλα ζώα…
…«τώρα που ο Άνθρωπος ξέρει και μπορεί να κάνει πολλά»… «ξαφνικά φοβάμαι»…
…το ελάφι είπε… «ο Άνθρωπος έχει όλα όσα χρειάζεται»… «τώρα δεν θα είναι πια θλιμμένος»…
…αλλά η κουκουβάγια απάντησε …«όχι»… «είδα μια τρύπα στον Άνθρωπο»… «τόσο βαθιά που ποτέ δεν θα μπορέσει να την κλείσει»… «είναι αυτό που τον θλίβει και τον κάνει ν’ αποζητά»…
…«θα συνεχίσει να ζητάει και να παίρνει, να παίρνει»…ώσπου μια μέρα ο Κόσμος θα πει… «δεν υπάρχω πια και δεν έχω τίποτα άλλο να δώσω»…
Αυτή είναι η ιστορία που διηγείται ο Σοφός της φυλής, γύρω από τη φωτιά και συνοψίζει την ιστορία του ανθρώπου μέσα στον κόσμο, από τα πρώτα του βήματα ως σήμερα. Βήματα που άλλοτε πατούσαν απαλά και φιλικά στη γη κι άλλοτε ισοπέδωναν τα πάντα γύρω τους. Η ιστορία του μονήρη ανθρώπου που γίνεται ζευγάρι με το ταίρι του, που φτιάχνει οικογένεια που φτιάχνει συντροφιά, που φτιάχνει μια φυλή, που φτιάχνει έναν πολιτισμό κι ύστερα… τον καταστρέφει.
Το Apocalypto του Μελ Γκίμπσον είναι και ανακάλυψη και αποκάλυψη για μας.
Ανακάλυψη γιατί, ως θεατής, αισθάνεσαι να εξερευνάς πίσω από τις φυλλωσιές της ζούγκλας, έναν πρωτόγονο κόσμο που έχει ελάχιστες έως μηδαμινές σχέσεις με τον δικό μας. Έναν κόσμο μη κατανοητό σε μας για τις αρχές, τις αξίες και τον κοινοτισμό του. Έναν κόσμο προέκταση της φύσης, όπου ύλη και πνεύμα συνυπάρχουν αρμονικά, ακόμη και κάτω απ’ τον σκληρό νόμο της επιβίωσης, ωσότου υποταχθούν τελικά στην ανωτέρα βία, όχι απαραίτητα ενός ανώτερου σκοπού.
Ο θεατής ανακαλύπτει σταδιακά έναν πρωτόλειο πολιτισμό (φυλή των Μάγια του δάσους), λίγο πριν αλωθεί από έναν «ανώτερο» του, (πολεμική φυλή των Μάγια της μητρόπολης υπό τον Βασιλιά της) και λίγο πριν εμφανιστεί «προ των πυλών» ο στόλος των «ανώτερων πολιτισμικά» κονκισταδόρων στις ακτές της νέας γης˙ που θα τους αλώσουν όλους χωρίς διακρίσεις.
Η ανακάλυψη αυτή καθίσταται κινηματογραφικά ρεαλιστική, τόσο από το φυσικό τοπίο της ζούγκλας του Μεξικού, όσο κι απ’ το πλήθος των ιθαγενών (ηθοποιών και κομπάρσων) που χρησιμοποιήθηκαν, αλλά και τη γλώσσα που παραπέμπει (στην εξελιγμένη της μορφή) απ’ ευθείας στην αυθεντική γλώσσα των Μάγια. Τα σκηνικά, τα κοστούμια, το μακιγιάζ (που διαρκούσε αρκετές ώρες για κάθε γύρισμα), η μουσική, η φωτογραφία, οι λήψεις της κάμερας, όλα υπάκουαν στην εμμονή του Γκίμπσον για το τελικό -εικαστικά άρτιο- αποτέλεσμα. Οι δε σκηνές στον μητροπολιτικό οικισμό και στο ναό όπου τελούνταν οι ανθρωποθυσίες (συνήθως για να εξευμενίσουν τους θεούς και ν’ αναστείλουν την παρατεταμένη ξηρασία), αν και ομολογουμένως υπέρ του δέοντος βίαιες, βρίθουν ρεαλισμού και υψηλής σκηνογραφικής ποιότητας.
Οι ερμηνείες είναι όλες φυσικές, στόχος ακόμη πιο δύσκολος μερικές φορές από την ίδια την υποκριτική, και αφήνουν την ιστορία ως πρωταγωνιστή στην ταινία.
Ποιά είναι η αποκάλυψη τώρα…
«είδα μια τρύπα στον Άνθρωπο»… «τόσο βαθιά που ποτέ δεν θα μπορέσει να την κλείσει»… «είναι αυτό που τον θλίβει και τον κάνει ν’ αποζητά»…
…«θα συνεχίσει να ζητάει και να παίρνει, να παίρνει»…ώσπου μια μέρα ο Κόσμος θα πει… «δεν υπάρχω πια και δεν έχω τίποτα άλλο να δώσω»…
Η αποκάλυψη είναι η αέναη κατάκτηση μιας ανώτερης θέσης στην ιστορία του ανθρώπου.
Ο πολιτισμός ως αναβάθμιση της ανθρώπινης ευημερίας πολύ συχνά καταλήγει σε μια πυραμίδα-θυσιαστήριο. Πρέπει να θυσιάσεις το παλιό για να γεννηθεί το νέο, να παύσει η «ξηρασία» για να ξεκινήσει η βροχή της αφθονίας. Όταν ο άνθρωπος γίνεται αυτοαναφορικός (ασχέτως θεϊκών προσχημάτων), θα στήσει την δική του πυραμίδα και θ’ αναζητήσει στα πλαίσια της δικής του ευημερίας, το δικό του εξιλαστήριο θύμα. Η ζωή θα ξεφύγει από τα στενά (φυσικά) όρια της επιβίωσης και δημιουργίας και θ’ αποκτήσει -χάριν και της τεχνικής- χαρακτηριστικά επιβολής ισχύος. Ο Κόσμος -δια του ανθρώπου- έχει αποκτήσει πλέον μια ιδιάζουσα στροφορμή και μοιάζει απίθανο ν’ ανακοπεί παρά μόνο όταν αυτός… «δεν θα έχει τίποτα άλλο να δώσει»…