Nepantla: ο τόπος και ο χρόνος του ενδιάμεσου

Συγγραφέας του άρθρου: Αναστασία Καραβασιλείου

Η Nepantla είναι μια λέξη Nahuatl, που θα μπορούσε να μεταφραστεί «μεταξύ», «ενδιαμεσότητα» και «tierra entre medio», δηλαδή «ενδιάμεση γη». Είναι ο χώρος μεταξύ δύο σωμάτων, ο χώρος μεταξύ των λέξεων. Αποτελεί ένα ορισμένο χωροχρονικό διάστημα, στον οποίο δεν είμαστε εκείνο ή το άλλο, αλλά ο τόπος της μεταμόρφωσής μας. Δεν έχουμε αφήσει ακόμη την παλιά μας ταυτότητα ούτε έχουμε μπει ακόμη στην καινούρια. Είμαστε σε μια κατάσταση μετάβασης. Αυτό το μεταίχμιο είναι η Nepantla. Είναι μια άβολη, ενοχλητική και απογοητευτική κατάσταση, επειδή αντιπροσωπεύει το ενδιάμεσο της μεταμόρφωσης. Δεν αποτελεί ένα σύνολο σχετικών ή άσχετων στοιχείων, αλλά την ανασύνθεσή τους σε κάτι νέο (Scott & Tuana, 2017).

 Η Nepantla αναφέρεται ως γενική ιδέα στην ανάμειξη και την ύπαρξη, που προκύπτει και από τον συνδυασμό πολιτισμικών και ψυχολογικών στοιχείων. Εκπροσωπεί μια διαδικασία συνύφανσης δύο οντοτήτων σε μία. Στη φυσική κατάσταση, παραπέμπει στην ενότητα, στη μεταμόρφωση και στην ενεργητική σύνδεση των πάντων στον κόσμο. Η Gloria Anzaldúa στο βιβλίο της (2012) περιέγραψε αναλυτικά την ιδέα της nepantla· το να πατάς μία στον έναν κόσμο και μια στον άλλον, η ενδιάμεση νέα κατάσταση, που δημιουργεί μία νέα δύναμη και δυναμική, που στέκεται πέρα από τους συμβατικούς δυισμούς. Μπορεί να είναι μια οδυνηρή διαδικασία, που ωστόσο ενδυναμώνει (Carbajal 2021).

Ο James Maffie, συγγραφέας του Aztec Philosophy (2014), εξηγεί ότι ο όρος nepantla είναι μια «ριζική μεταφορά» στη μεταφυσική ή στις κοσμοαντιλήψεις των Αζτέκων/Nahua. Είναι μια από τις εκφράσεις του teotl (της υπέρτατης πραγματικότητας), που χαρακτηρίζεται από συγχώνευση, μείξη, ανακάτεμα, συνύφανση δύο δυνάμεων σε ένα νέο σύνολο, μία τρίτη δύναμη. Τίποτε δεν είναι στατικό, η ίδια η μεταμόρφωση είναι η πραγματικότητα. Τα πάντα συσχετίζονται και σταθερά συγχωνεύονται, αναπτύσσονται, εξελίσσονται σε μια νέα ολότητα (Carbajal 2021).

Μέσα από το nepantla μπορούμε να βρούμε τη θεραπεία, ξεπερνώντας την αγωνία της αλλαγής προοπτικής, όταν πρόκειται να διασχίσουμε σταυροδρόμια στη ζωή μας. Κάθε δρόμος μπορεί να οδηγήσει σε έναν διαφορετικό τρόπο συσχέτισης με ανθρώπους και περιβάλλοντα, με σκοπό έναν νέο κόσμο. Οι ασθένειες, η αποξένωση, οι μικτές πολιτισμικές, κοινωνικές, σεξουαλικές, φυλετικές ταυτότητες, που οδηγούν σε διακρίσεις και διαχωρισμούς, μπορούν να θεραπευτούν μέσα από τον δρόμο της nepantla. Προϋποθέτει σύνθετα, συν-δημιουργικά, μη χρονικά σημεία αβεβαιότητας, με πολλές αντιφάσεις και ρίσκο. Είναι μια επίπονη διαδικασία, που προσφέρει ευκαιρίες για αλλαγή. Η Anzaldúa μας δείχνει τον τρόπο να ακολουθήσουμε το μονοπάτι της nepantla:

Μόνο όταν αναδύεσαι από τον κόσμο των νεκρών με την ψυχή άθικτη, μπορείς να τιμήσεις τα οράματά σου σε βάθος. Στη βαθυά γονιμοποιό σπηλιά της κυοφορίας δεν βρίσκεται μόνο η πηγή του τραύματός σου και των παθών σου, αλλά και η υπόσχεση για εσωτερική γνώση, θεραπεία και πνευματική αναγέννηση (οι κρυμμένοι θησαυροί), που σε περιμένουν να τους φέρεις στην επιφάνεια (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Το πρώτο μάθημα είναι να έχουμε πίστη στην εσωτερική σοφία και στα οράματα της ψυχής. Ακόμη κι όταν περιπλανιόμαστε στη nepantla, παγιδευμένοι στην αβεβαιότητα και ίσως παραλυμένοι από τον φόβο, έχουμε επίσης και μια βαθιά εσωτερική σοφία, την θεϊκή μας καθοδήγηση ή την ψυχή μας. Παρόλο που η εμπειρία που βιώνουμε μπορεί να είναι εξαιρετικά ανοίκεια, γεμίζοντάς μας με απόγνωση, θα πρέπει να έχουμε πίστη ότι η εσωτερική μας καθοδήγηση παραμένει άθικτη, παρόλο που είναι βαθιά κρυμμένη στις σκιές (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Η πίστη στην υπόσχεση της εσωτερικής γνώσης, η καταβύθιση στις σκιές, επιτρέπει στα όνειρα και στα οράματα της ψυχής μας -στους κρυμμένους θησαυρούς- να εμφανιστούν. Η υπομονή και η πίστη λειτουργούν εδώ ως πρόσκληση, που έχει τις ρίζες της στις βαθιές πληγές και στα βαθιά σημάδια του πόνου και είναι επίσης πηγή μεγάλης δημιουργίας και ενόρασης. Η nepantla είναι η γέφυρα, το μεσοδιάστημα, ο τόπος, που ενώνονται και συνδέονται όλα. Εδώ ο παρατηρητής πάνω στη γέφυρα της nepantla αποκτά συνείδηση, μέσω μιας ιδιαίτερης κατάστασης βίωσης της πραγματικότητας, που ενώνει το συνειδητό και το ασυνείδητο. Είναι ο τόπος που μπορούμε να αποδεχτούμε την αντίφαση και το παράδοξο (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Το δεύτερο μάθημα είναι να αγκαλιάσουμε την αντίφαση. Όταν αναγνωρίζουμε την nepantla, αγκαλιάζουμε τις αντιφάσεις που εμπεριέχει. Τα τραύματα μπορούν να θεραπεύσουν και να θεραπευτούν, παρόλο που οι ουλές παραμένουν. Μπορούμε να είμαστε συγχρόνως απομονωμένοι και ενσωματωμένοι στις ποικίλες κουλτούρες μας/οικογένειες/συμμαχίες/εχθρότητες/φιλίες (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Όσο καθόμαστε υπομονετικά με αυτές τις αντιφάσεις, εκείνες σμίγουν και αλληλοεπιδρούν με συνέργεια, δημιουργώντας κάτι νέο. Η υπομονή είναι κρίσιμης σημασίας: παρόλο που οι ενοράσεις μπορεί να εμφανιστούν σε μια αστραπιαία στιγμή, εμφανίζονται μόνο μετά από πολλή εντατική αναμονή και προσεκτική αντανάκλαση.

Ανάπνευσε με τις αντιφάσεις. Παρατήρησε, άκου, μάθε και έπειτα άκου λίγο ακόμη.

Η σταθερότητας της αντίληψής μας βασίζεται στον περιορισμό και στη ρευστότητα. Η nepantla στέκεται πάνω από την πόλωση, μεταξύ του μέσα και του έξω. Επειδή οι αντιλήψεις και οι σκέψεις μας περιέχουν λεπτές και κρυμμένες προκαταλήψεις, χρειαζόμαστε το πνεύμα της nepantla ως προτροπή για παρατήρηση των συνηθισμένων μας σκέψεων και αντιλήψεων. Ένα τέτοιο πνεύμα θα διευκόλυνε την ικανότητά μας να δούμε τον κόσμο με νέα μάτια. Η πλεύση στις ρωγμές είναι η διαδικασία αναδόμησης μιας νέας ζωής, της διαμόρφωσης νέας ταυτότητας (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Το τρίτο μάθημα είναι η ενεργοποίηση του «πνεύματος nepantla». Όταν έχουμε πίστη στη σοφία της ψυχής μας και καθόμαστε υπομονετικά με τις αντιφάσεις, ενεργοποιούμε το «πνεύμα nepantla», που αντιπροσωπεύει μια καταπληκτική, συσχετιστική μορφή σκέψης, που ξυπνάει, όποτε μπορούμε να καθίσουμε με τις αντιφάσεις μας και διατηρούμε το παράδοξο με υπομονή, περιέργεια και πίστη. Η πίστη εδώ αναφέρεται στην πεποίθηση ότι αυτές οι αντιφάσεις έχουν ένα μυστικό να αποκαλύψουν (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Όταν ενεργοποιούμε το «πνεύμα nepantla», δεν διαλέγουμε πλευρά, αλλά αντ’ αυτού παίρνουμε το μέρος όλων των πλευρών· καθόμαστε με την κακοφωνία (τις αντιμαχόμενες εμπειρίες και απόψεις) και επιτρέπουμε στις νέες ενοράσεις να εμφανιστούν· παίρνουμε αποφάσεις από αυτή την ολιστική, συσχετιστική προοπτική. Οδηγούμαστε στην «αναγέννηση»· αναδομούμε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας -πολύ αργά, με κάθε βήμα να απαιτεί πολύ κόπο (Anzaldúa, 2012, Keating, 2021).

Έτσι, η nepantla ανοίγει ένα μονοπάτι που οδηγεί μέσα από την παρατήρηση του ήδη υπάρχοντος στη γέννηση και αναγέννηση της νέας δημιουργικής ενέργειας.

Πηγές:

• Anzaldúa, G. (2012). Rewriting Identity, Spirituality, Reality. Duke University Press.
• Carbajal, M. (2021). Introduction to the Nepantla Issue. Ofrenda Magazine, Issue 2, Available at:
• https://www.ofrendamagazine.com/articles/introduction-nepantla
• Keating, A.-L. (2021). Nepantla Lessons for Transformation. Ofrenda Magazine, Issue 2, Available at:
• https://www.ofrendamagazine.com/articles/introduction-nepantla
• Muffie, J. (2014). Aztec Philosophy. University Press of Colorado.
• Scott, C. & Tuana, N. (2017). Nepantla: Writing (from) the In-Between. The Journal of Speculative Philosophy, Vol. 31, No. 1, pp. 1-15

Το άρθρο αφιερώνεται στον Θ., με την ευχή να αφήσει τη Nepantla μέσα του να ανθίσει.