Ζυράννα Ζατέλη: Τριλογία: Με το παράξενο όνομα Ραμάνθυς Ερέβους

Κείμενο: Αναστασία Καραβασιλείου

Τριλογία: Με το παράξενο όνομα Ραμάνθυς Ερέβους

1. Ο θάνατος ήρθε τελευταίος (2001)

Η τριλογία ξεκινάει μερικές δεκαετίες μετά το σημείο που μας αφήνουν οι «Λύκοι». Η νέα ρίζα απ’ την οποία απλώνονται τα πολυάριθμα κλαδιά είναι ο Ντάφκος, δηλαδή ο Τριαντάφυλλος. Διατηρεί στον ίδιο τόπο δύο μαγαζιά, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, το μπακάλικο και το σιδεράδικο, που τα χωρίζει ένας τοίχος και τα ενώνουν πολλές ιστορίες. Με τη γυναίκα του Ελένη φτιάχνουν τα κλαδιά τους στον ίδιο τόπο με τον Χριστόφορο. Η αδερφή του Ντάφκου, Τριφυλλία μαζί με τον θεοσεβούμενο άνδρα της Θεοχάρη ενώνουν τις ζωές τους μαζί τους. Οι γέννες και οι θάνατοι, τα παιγνίδια της μοίρας και τα στριφογυρίσματα της τύχης φέρνουν άλλα πάθη κι άλλες παραλλαγές.

Έτσι, ο Ντάφκος, καλεσμένος σ’ έναν γάμο σ’ ένα μακρυνό χωριό, κάτω από τις ροδακινιές σμίγει με την έφηβη Ζήνα, με μοιραίες συνέπειες για όλες τις ζωές που τον περιβάλλουν. Η Ζήνα, με μια πρακτική ωριμότητα, αλλά και μια παιδιάστικη αθωότητα, ονειροπολεί κι υπολογίζει συγχρόνως, αλλάζει τη ροή των πραγμάτων ανεπιστρεπτί, φέρνοντας στον κόσμο τον Αναστάση, μετέπειτα Σέρκα.

Όλες οι σχέσεις δοκιμάζονται και ξαναχύνονται στο καλούπι του χρόνου, που κάνει πιο υποφερτές τις μνήμες, αλλά δεν φαίνεται να γιατρεύει τις πληγές.

2. Το πάθος χιλιάδες φορές (2009)

Το δεύτερο μέρος της τριλογίας, με τους ίδιους ήρωες και άλλους ακόμη, είναι μια σύζευξη νεκρών και ζωντανών σ’ ένα ιδιότυπο συμπόσιο. Μια συνομιλία της ζωής και του θανάτου με τρόπο τόσο φυσικό, όσο κι αναπάντεχο, μέχρι να ξημερώσει η Πρωτοχρονιά. Τα παιδιά μεγαλώνουν ή χάνονται στα δίχτυα του χρόνου, ο Σέρκας, που είναι ένας ορφανός με τρεις οικογένειες, ταξιδεύει μακρυά κι επιστρέφει σποραδικά σαν καταιγίδα στη ζωή της οικογένειας. Η μικρή Λεύκα, η εγγονή του Ντάφκου, με τις σοβαρές ανησυχίες και τη σοφή ματιά της, αλλά και μ’ ένα ασίγαστο βάσανο που κρυφά τη βασανίζει και σημαδεύει το πρόσωπό της, αρχίζει να συγγράφει τις μυστικές κωδικοποιημένες ιστορίες της. Σαν διάδοχος της Ιουλίας από τους «Λύκους», η οποία εμφανίζεται έμμεσα μέσα από μια εικόνα, κληρονομεί το πάθος για τη γραφή και τους λύκους. Κλείνεται στο καταφύγιό της και με λατρεία διατηρεί το μυστικό της, που είναι πολύτιμο, ακριβώς επειδή είναι μυστικό.

Η φίλη της και «δίδυμή» της Ωραιοζήλη γίνεται ένα alter ego που της δείχνει τον δρόμο, χωρίς καν να μπορεί να περπατήσει και να μιλήσει. Γίνεται η προστατευόμενη της Λεύκας ως το τέλος και της φανερώνει μια φοβερή και πολύτιμη ιδιότητα, που η Λεύκα αποδέχεται με φυσικότητα. Η επιστροφή των νεκρών κι η επικοινωνία μαζί τους, το ξεπροβόδισμα των ζωντανών είναι τα εισιτήρια της Λεύκας για τον μαγικό κόσμο της Μάργως, της γυναίκας που γνωρίζει και μέσω της γραφής της Λεύκας περισώζει τις γνώσεις πολλών γενεών για τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών και άλλων στοιχείων. Ο φαρμακοποιός Άνθιμος από την όχθη της επιστήμης εκτιμά την αξία των γνώσεων της Μάργως και την πείθει να τις περισώσει.

Ένα παιγνίδι, όπου τα αντίθετα ζευγαρώνουν αρμονικά και πλέκουν μια διαφορετική αφήγηση: ζωή-θάνατος, χαρά-πόνος, αστείο-τραγικό. Κι όλα καταλήγουν στην αποδοχή της ίδιας της ζωής με ό,τι αυτή μπορεί να φέρει.

3. Ορατή σαν αόρατη (2021)

Στο τρίτο μέρος, η Λεύκα, μεγάλη πλέον γυναίκα, ζει στην πρωτεύουσα και επιστρέφει από εκεί στο παρελθόν της, που πια έχει προεκταθεί σε άλλους τόπους. Βυθίζεται στα γραπτά της, για να συναντήσει την κουκουβάγια, τους παππούδες και τον θείο της, ν’ αφηγηθεί αλλιώς την ιστορία της, αλλά και ν’ αποκρύψει, καθώς ανασύρει απ’ τα σημειωματάριά της την παλιά ευχή και κατάρα: «ἡ Λεύκα θὰ εὐχηθεῖ αὐτός ποὺ θά γράψει γι’ αὐτήν νὰ μὴν μπορεῖ». Έτσι, δένει τα χέρια της και τα δικά μας.

Σε όλα τα έργα της Ζυράννας Ζατέλη τα περάσματα των ζώων μάς καθοδηγούν· είναι οι σύμβουλοί μας, για να μην χάσουμε τον δρόμο, όταν συναντάμε τις ψυχές του Κάτω Κόσμου, όπως τα ζώα-οδηγοί των σαμάνων. Τα όνειρα μας προειδοποιούν, για να μη χάσουμε το νήμα που μας συνδέει με το μέλλον και παγιδευτούμε στο παρελθόν. Τα μαγικά αντικείμενα, όπως η ξύλινη σβούρα, τα βιβλία, ο καθρέφτης, το τσεκούρι και άλλα, δίνουν μαγικές δυνάμεις κι ιδιότητες στους ήρωες, τους μεταμορφώνουν. Οι αρχέγονες τελετουργίες του τόπου μάς συνδέουν με το βαθύ παρελθόν, μ’ αρχαίες ρίζες, που μεταπλάθουν το ανείπωτο σε πράξη προορισμένη να γίνει βίωμα. Η φύση, πανταχού παρούσα, μας επιβεβαιώνει πως όσα συνέβησαν κι όσα πέρασαν, όσα φανταστήκαμε κι όσα ονειρευτήκαμε είναι αληθινά.

Ακολουθούν τα:

Περσινή αρραβωνιαστικιά

Στην ερημιά με χάρι

Ηδονή στον κρόταφο

Οι μαγικές βέργες του αδερφού μου