Στη Σιβηρική Αγωγή εκείνο που σοκάρει δεν είναι οι βίαιες και σκληρές σκηνές που περιγράφει. Αυτές αναμένεις να τις διαβάσεις, από τη στιγμή που μπαίνεις στον κόσμο των Σιβηριανών εγκληματιών. Εκείνο που σε ξαφνιάζει είναι η συνειδητοποίηση πως, όσο διάβαζες το βιβλίο, ένιωθες ένα αίσθημα θαλπωρής, ζεστασιάς και αλληλεγγύης. Ένα αίσθημα ότι υπάρχει ένας κόσμος στον οποίο μπορείς να βασίζεσαι. Κι αυτό δεν το νιώθεις ούτε στιγμή όσο ζεις ανάμεσα στον «φυσιολογικό» κόσμο, όπως τον αποκαλεί ο ήρωας. Ο όρος έντιμος ή τίμιος εγκληματίας, που χρησιμοποιεί για τους δικούς του, επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα στη διάρκεια της αφήγησης, καθώς οι αρχές και οι κανόνες τηρούνται με κάθε κόστος και διασφαλίζουν τη ζωή της κοινότητας. Μιας κοινότητας που έχει τους δικούς της νόμους και καμιά εξουσία δεν μπορεί να την αγγίξει χωρίς να κάνει μαζί της σκληρό και ύπουλο πόλεμο.
Η αφήγηση δομείται σε κεφάλαια που, ενώ θα μπορούσαν να σταθούν και άρτια ως αυτόνομες αφηγήσεις, είναι οι κρίκοι μιας σφιχτοδεμένης αλυσίδας, που αποκτά συνολικό νόημα μόνο όταν τελειώσεις το βιβλίο. Είναι σημαντικό, μόλις ολοκληρώσεις το τελευταίο κεφάλαιο, να επιστρέψεις στο πρώτο και να το διαβάσεις πάλι. Έτσι, το τέλος και η αρχή θα γίνουν πιο κατανοητά. Αυτή η ευφυής επιλογή που δένει το τέλος με την αρχή κλείνει καλά την αλυσίδα και δεν τη αφήνει να σκορπίσει.
Στο κεφάλαιο Χιούσα μέσα στο σώμα της κεντρικής αφήγησης παρεμβάλλονται οι παρεκβάσεις (με την έννοια που τις συναντάμε στον Ηρόδοτο) με τις επιμέρους αφηγήσεις κάθε ήρωα που συμμετέχει στην ιστορία. Είναι εξαιρετικό δείγμα αφήγησης που θυμίζει την ασιατική παράδοση στην εξιστόρηση παραμυθιών και μας παραπέμπει απευθείας στις «Χίλιες και μία νύχτες». Έτσι, οι «Ιστορίες της Χαλιμάς» γίνονται οι «Ιστορίες του Κολίμα». Αποτελεί μάθημα αφήγησης από μόνο του· δεν εντείνει απλώς το ενδιαφέρον για την έκβαση της αφήγησης, αυτό είναι το λιγότερο. Κάνει κάτι πολύ βαθύτερο· χτίζει τις ιστορίες όλων των συμμετεχόντων μέσα στην κεντρική ιστορία και έτσι όχι μόνο φωτίζει καλύτερα την αφήγηση και τους πολλούς πρωταγωνιστές της, όχι μόνο μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί ο ήρωας νιώθει στο τέλος όπως νιώθει, αλλά κυρίως μας δείχνει τους κόσμους που συγκρούονται· τονίζει πόσο διαφορετικοί μεταξύ τους είναι αυτοί οι κόσμοι, πόσο διαφορετική προέλευση έχουν. Δομείται, έτσι, μια τραγωδία, όπου όλοι αυτοί οι κόσμοι δένονται με μια κοινή μοίρα. Κι ο καθένας ξέρει το μερίδιο που του αναλογεί.
Η Σιβηρική Αγωγή δεν είναι άλλη μια ιστορία με εγκληματίες, πιστολίδι και σκληρότητα. Είναι ένας κόσμος που η πίστη και οι αρχές της αλληλεγγύης και της αποδοχής μάς λείπουν. Όσοι μετέχουν της Σιβηρικής Αγωγής είναι ίσοι και έχουν δεθεί με έναν κοινό σκοπό. Υπάρχει ιεραρχία, αλλά αυτή δεν αναπαράγει τυφλές εξουσίες· μοιράζει θέσεις ευθύνης και εξαιρετικού ρίσκου ανάλογα με τις ανάγκες και τις ικανότητες του άλλου. Είναι μια αγωγή αντιεξουσιαστική από τη φύση της, που επιτρέπει σε ζεστά συναισθήματα να αναπτυχθούν. Οι «αγαπημένοι του θεού», άνθρωποι που οι σύγχρονες κοινωνίες διαχωρίζουν ως άτομα με αναπηρίες ή άτομα με ειδικές ανάγκες, όχι απλώς είναι αποδεκτοί, αλλά εξαιρετικά αγαπητοί και σεβαστοί, είναι ένα φυλακτό για την κοινότητα, που τους αγκαλιάζει.
Η Σιβηρική Αγωγή είναι από τα βιβλία που δεν μπορείς να σταματήσεις την ανάγνωσή τους άπαξ και την ξεκινήσεις· αλλά όταν τα τελειώσεις, θα ήθελες να τα διάβαζες πιο αργά, γιατί σου λείπουν κι έχουν κολλήσει στο κεφάλι σου. Είναι από αυτά που τελικά ζαλίζεις τους πάντες να διαβάσουν σε τέτοιο βαθμό, που φτάνεις οριακά να πετύχεις το αντίθετο.
Κείμενο: Αναστασία Καραβασιλείου