Ο όρος Πνευματική Οικολογία (Spiritual Ecology) αναφέρεται σε ένα πολύπλευρο, πολύπλοκο και δυναμικό πεδίο πνευματικών και πρακτικών δράσεων μέσω τις διεπαφής ανάμεσα σε θρησκείες και πνευματικά μονοπάτια από τη μια πλευρά και οικολογικών, περιβαλλοντικών και περιβαλλοντολογικών οδών από την άλλη. Αξιοσημείωτο είναι ότι κάθε ένας από αυτούς τους τομείς είναι σε πληθυντικό, αντανακλώντας την απεραντοσύνη, την ποικιλία, τη μεταβλητότητα, την πολυπλοκότητα και τον δυναμισμό αυτού του ζητήματος. Ο όρος Πνευματική Οικολογία θεωρείται προτιμότερος από άλλους για διάφορους λόγους. Ακολουθεί παράλληλους δρόμους με άλλες προσεγγίσεις σχετικές με την αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος, όπως η ιστορική οικολογία και η πολιτική οικολογία. Είναι λιγότερο δύσχρηστος και πιο άμεσος σε σχέση με ονομασίες όπως Θρησκεία και Φύση ή Θρησκεία και Οικολογία. Είναι πιο περιεκτικός από αυτούς τους όρους, καθώς η πνευματικότητα είναι ένα συστατικό της θρησκείας, αλλά τα άτομα που δεν επιλέγουν να συνδεθούν με μια θρησκευτική ομάδα, ακόμη και άθεοι, μπορεί να εξακολουθούν να είναι πνευματικά όντα. Μπορεί να περιλαμβάνει ένα εύρος και μια ποικιλία θρησκειών και πνευματικών δρόμων πέρα από τις λεγόμενες παγκόσμιες θρησκείες. Κινητοποιεί σε σκέψη, συζήτηση και αντιπαράθεση.
Αντί για τον όρο Πνευματική Οικολογία συναντάμε και άλλους όρους όπως Πνευματικότητα της Γης (Earth Spirituality), Μυστικισμός της Γης (Earth Mysticism), Οικομυστικισμός (Ecomysticism), Οικοψυχολογία (Ecophychology), Οικοπνευματικότητα (Ecospirituality), Οικοθεολογία (Ecotheology), Πράσινη Θρησκεία (Green religion), Πράσινη πνευματικότητα (Green spirituality), Μυστικισμός της φύσης (Nature mysticism), Πνευματικότητα της φύσης (Nature Spirituality), Θρησκεία και Οικολογία (Religion and Ecology), Θρησκεία και φύση (Religion and nature), Θρησκευτικός Περιβαλοντισμός (Religious environmentalism) και Θρησκευτικός Νατουραλισμός (religious naturalism). Τέτοιοι όροι είναι πολυάριθμοι στο διαδίκτυο και εμφανίζονται στις μηχανές αναζήτησης, αντιστοιχώντας σε ιστότοπους. Αποτελούν όψεις της Πνευματικής Οικολογίας, συνήθως περιορίζοντάς την σε ορισμένες μόνο πτυχές. Αντανακλούν κυρίως ομάδες και άτομα που δραστηριοποιούνται στον χώρο της Πνευματικής Οικολογίας.
Η Πνευματική Οικολογία είναι κάτι πολύ παραπάνω από εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Προσφέρει μεγάλες δυνατότητες και την απαραίτητη ελπίδα για την αποκατάσταση ενός πολύ υψηλότερου βαθμού οικο-υγείας στον τρόπο με τον οποίο πολλοί άνθρωποι σχετίζονται με τη φύση ατομικά και συλλογικά. Πολυάριθμα άτομα με διαφορετικό υπόβαθρο και πεποιθήσεις είναι πεπεισμένα ότι η οικοκρίση θα επιλυθεί ή τουλάχιστον θα μειωθεί σημαντικά, μόνο εάν υπάρξει μια πολύ θεμελιώδης επανεξέταση, επιστροφή και αναθεώρηση της θέσης των ανθρώπων στη φύση. Πιστεύουν ότι η θρησκεία και η πνευματικότητα μπορούν να προκαλέσουν μια βαθιά μεταμόρφωση στα άτομα και στις κοινωνίες, ενώ οι κοσμικές προσεγγίσεις έχουν αποδειχτεί ανεπαρκείς για την επίλυση της περιβαλλοντικής κρίσης.
Η πνευματική οικολογία έχει εκπληκτικά βαθιές ρίζες που εκτείνονται πολύ πίσω στην αρχαιότητα, όχι μόνο για αιώνες, αλλά ακόμη και χιλιετίες. Ωστόσο, μόνο τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να αναγνωρίζεται με κάθε της σημασία. Σήμερα, η Πνευματική Οικολογία είναι κάπως συγκρίσιμη με το δέος που νιώθει κάποιος, όταν βλέπει για πρώτη φορά ένα υπέροχο και μυστηριώδες αρχαίο δέντρο μπαομπάμπ (Adansonia digitata). Χίλια χρόνια ή και περισσότερα, το μπαομπάμπ είναι ριζωμένο με τον τεράστιο κορμό του, ενώ εκτείνεται προς τον ουρανό με τα γερά του κλαδιά και τον πλούτο του φυλλώματος, της άνθισης και της καρποφορίας του σε κάθε εποχή. Όπως το μπαομπάμπ αναγνωρίζεται στη σαβάνα της Αφρικής ως το Δέντρο της Ζωής, έτσι μπορεί να γίνει και την Πνευματική Οικολογία σήμερα. Μέχρι τώρα, η Πνευματική Οικολογία χαρακτηρίζεται από την ουσιαστική της δυναμική, μάλιστα, από την εκθετική της ανάπτυξη, που εκτείνεται σε πλήθος διαφορετικών κατευθύνσεων σε πολλά επίπεδα, τομείς και πτυχές των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο.
Η σοφία των αιώνων και των ανθρώπων που ήταν ριζωμένοι στον κόσμο φανέρωσε τις πιο ουσιαστικές βάσεις της Πνευματικής Οικολογίας· τη διαπίστωση ότι τα πάντα έχουν ψυχή, ότι ο θεός βρίσκεται παντού κι ότι η συνειδητοποίηση του κόσμου ως ενότητας μας μεταμορφώνει και δεν μας αφήνει πια κουφούς και τυφλούς. Τα πάντα έχουν φωνή και μιλούν. Τα πάντα μας αγγίζουν και μας συναντούν. Όταν αρχίζουμε κι εμείς να βλέπουμε και να ακούμε, όταν πραγματικά αγγίζουμε και συναντάμε, τότε οι ρίζες μας βαθαίνουν. Κατανοούμε. Βιώνουμε την ψυχή του κόσμου.
Για το άρθρο αυτό μεταφράστηκαν παράγραφοι του βιβλίου Spiritual Ecology: A Quiet Revolution του Leslie E. Sponsel (2012, Bloomsbury Publishing). Η τελευταία παράγραφος είναι δική μου προσθήκη.
Μετάφραση-απόδοση-κείμενο: Αναστασία Καραβασιλείου