Η γλώσσα της γης

Το διήγημα αυτό γράφτηκε εδώ και 11-12 χρόνια. Πρώτα συνάντησα τον άνθρωπο αυτόν στα αλήθεια μέσα στην πόλη, τον είδα με τα μάτια μου. Μόλις επέστρεψα ήρθε αυτόματα η ιστορία του. Έπειτα πήρα και επεξεργάστηκα τη γλώσσα του, συνθέτοντας λέξεις από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Με την έννοια αυτή, η γλώσσα του ανθρώπου που αφηγείται την ιστορία του δεν είναι φυσική. Από την άλλη, είναι κιόλας. Κι όσο στέκεται εμπόδιο στην ανάγνωση, τόσο και αποκαλύπτει. Όσο κι αν δυσκολεύει, οδηγεί κάπου. Γι’ αυτό έβαλα γλωσσάριο. Ο άνθρωπος αυτός λέει μια ιστορία βγαλμένη από τα βάθη των αιώνων. Μιλάει τη γλώσσα της Κοσμογονίας. Τον άκουσα και κατέγραψα την ιστορία του. Με βαθιά συγκίνηση το δημοσιεύω τόσα χρόνια μετά.

Αναστασία Καραβασιλείου

          Γώ είχα ’κείν’ το ζαράλι[1] στη γλώσσα μ’, του ξέρου. Μα σαν το ‘δε η αδερφή μ’, μι κορόιδεψ’. Δεν ήταν κάτ’, δεν ήταν τίπτ’, είπαμ’ και συμφωνήσαμ’. Αστείο μι φαινόταν· κάτι θα ’φαγα που δε θυμάμ’. Η γλώσσα μ’ ήσαν σκούρου καφέ, σα βρεμένου χώμα. Του χρώμα δεν έφιυγε, έμεν’ πά στις λέξεις μ’ και ’κείν’ ανησυχία μεγάλη. Γώ πάλι όχι. Μια χαρά ήμαν, ’κείνη επέμιν’ να κατεβούμε στου νοσοκομείου. Είν’ αλάργα[2], δε θ’ αφήσου τα ζά να τρέχουμ’ στα νοσοκομεία. Μην κάνουμ’ τόσο ντράβαλο[3]… μ’ αφού τόσο στεναχουριέσ’, ματάκια μ’, να κατεβούμ’. Πάντως, να ξέρς, είμ’ καλά και θα περάσ’ μονάχου του, τ’ σόι αρρώστια σ’ βάφει καφέ τη γλώσσα;

            Ροβολήσαμ’[4] με τ’ αμάξ’ τς. Τα ζα τ’ άφηκα στου Θόδωρα, που τον εμπιστευόμαν. Όχι δι γίνετ, όχι θα πάμε, ε ας πάμ’ λοιπόν και να ’μι στ’ αμάξ’. Να δούμ’ τι θα καταλάβς. Αυτή κανόνισ’ να διούμε τον γιατρό, σιαπέρα[5] στην τρανή την πόλη.

            Άμα βρήκε που ν’ αφήκ’ τ’ αμάξ’, κατεβήκαμ’. Περπατήσαμ’ ώρα πολλή, ωσότ’ να φτάσουμ’, έτσι μι φάνηκη. Ούλα κλειστά από παντού, εμπόδια μπροστά μας ένα μάτσου: στα φανάρια, στς δημοσές[6], στα πεζούλια[7]. Κόσμος, φασαρία, σιούφαρα[8], σκούπρα,[9] τσάχαλα,[10] ντιπ απεριλόητοι[11] δω χάμου, έζεχνε. Χώμα πουθενά. Κάτι ξέρακες,[12] να τς βλέπς να στενάζν μες στο τσιμέντου, να γκανιάζ’[13] η περδικούλα[14] σ’. Δάκρυα μ’ ήρθαν’.

            Σκιάζομ’[15] γώ, τς λέω, μι τ’ αμάξα· σα δαιμόνια τρέχουν. Αλλά κι ’μείς δεν πηγαίναμ’ πίσου. Έστω, έτσι πυρώθκα[16] κι λιγάκι. Μπούζι,[17] μια υγρασία σκληρή. Φορώ κι τ’ παντελόν’ πο ’ναι σα βουτσί[18], τα κλιτσνάρια[19] μ’ όξω. Κι το κοντό[20] μ’ λεπτό. Δε μιλάμ’, μοναχά τράμε[21]. Συλλογιζόμαν, θα την αρπάξω τελικά την πούντα[22] κι τότ’ θα διεις πο κάτ’ θα ’χω.

            Κάπτε φτάνουμ’. Οι γιατροί με τς άσπρα κοντά[23] ξεκαρδιστήκαν’ οι πλιότεροι κι οι άλλ’ να μπεζεράν’[24]. Άσπροι διαδρόμοι, μπερδεμέν’. Γέλια κι σιακάδες[25] που δεν σκαμπάζου· τουτ’ κάτ’ θα νογάν’. Δε μ’ αρέσν οι μουτσούνες τς, σαν ψεύτκοι. Με τηράν’ πιρίεργα. Πουσπουρίζνε[26] μοναχά με την αδερφή μ’, δε τζιουχαπιάζνε[27] με του λόγου μ’, θαρρείς κι ήμαν κάνα λέσιο[28].

Πότε παρουσιάστηκε; Πριν τρεις εβδομάδες. Χμ, τι έφαγε, έφαγε κάτι παράξενο; Όχι, όχι, ό,τι τρώει πάντα. Γιατί είναι έτσι; Πώς είναι; Σα… σαν αγρίμι. ….Δεν ξέρω τι μου λέτε, τι έχει ο αδερφός μου να μου πείτε, τη δουλειά σας δηλαδή. Κοιτάξτε, δεν μπορώ να ξέρω, θα του κάνουμε εξετάσεις (ο γιατρός κλείνει αυστηρά και απότομα την συζήτηση, χωρίς να πει προηγομένως πολλά).

            Κιο,[29] ετούτ’ νταβραντούσνε∙[30] να με ζαπώσνε[31]. Εξιτάσεις, λέει. Να μι ’βρουν το ελιάτσι.[32] Απαπά. Με τίπτα δεν έμνα ’κεί μέσα. Δεν τα νογάω ετούτα, γιόρα[33] μ’ έρχετ’. Δε θ’ αφήκω ’γώ τς βετούλες μ’, να κάθουμ’ να με πασπατεύν’ εδαύτοι.

Αν μ’ αγαπάς, θα μείνεις, άρχισε ’κείν’. Μόνο σένα έχω, αν πάθεις τίποτε; Θες να μ’ αφήσεις μονάχη; Κι οι βετούλες σου να δεις τότε… Τέτοια μι ’λεγε κι ’γώ στουμπίστκα.[34]

            ’Ντάξ’, μα για μια νύχτα μοναχά. Θα μηνύσεις του Θόδωρα. Ταχειά[35] μπιντίζμε[36] και  γυρνάμ’. Εντάξ’ ’κείνη, ’ντάξ’ κι ’γώ. Μα σαν εξέφεξε,[37] φτάν’ ένας καθγητής, όπως τον ελέγαν ούλοι, κι μπαχλατούσ’∙[38] κάτι νεούδια μ’ άσπρα σκουτιά[39], σαν τα ζυγούρια,[40] πο γράφαν στα τετράδια τς. Έμαθ’, λέει, για του λόγου μ’ κι ήθελ’ να μι διει. Όλοι τον εβλέπαν σαν άρχοντ’. Ας μι διει, να διούμε τι θα καταλάβ’.

            Ετούτς δώ ντουσιουμάνης[41] δε φαίνουνταν. Μι μιλούσ’ απλά κι ήσχα, μανούλα μ’∙ δε φαίνουνταν να μι κάνει ματσαραγγιά.[42]

Ηρέμησε, δε θα σου κάνουμε κακό, μόνο να σε δούμε λίγο· μπορεί να έχεις κάτι που κολλάει και τους άλλους και να βλάψεις τους γύρω σου. Γι’ αυτό είσαι εδώ. Μη φοβάσαι. Δε θα σε πειράξουμε, έχεις το λόγο μου.

            Τον λόγο τ’ μι ’δωκ’ ου άνθρωπος, να μην τον επιστέψω; Μιλούσ’ έτσ’ στρωτά, έμορφα, μι πολλά ε και ο και ι, τον επίστεψα κι ’γώ. Κάλμαρα τσιότσιο[43], μόν’ τούτς τα ’πε έμορφα. Ως κι οι νοσοκόμς μι ’κάναν χορατά. Τι να ’καμα κι ’γω; Νταγιαντούσα και φτουρούσα[44]. Μ’ ιξέτασ’, μι τζεπώσνε[45] κι το αίμα. Και τα τσίσια μ’. Ντράπκα, διν ήθλα να με τράν’∙ ετούτς ξεκαρδίστηκαν, κάναν χορατά. Τς κάνω, βαΐστε[46] απ’ την άλλ’∙ ετούτς τίπτα. Φορούσ’ κι ετούτα τα κοντά που μ ’δωκαν οι άλλ’, ήμαν σιαργκάν’[47]. Αυτοί όλου τέτοια τραν’ όλ’ την ώρα, καλέ, τι ντρεπόμαν; Μι λέγουν.

            Σαν τρελός ειμ’ εδώ μέσ’. Πώς το ’παθα ’γώ αυτού; Ανάθμα την ώρα που φανερώθκε τούτο, που το ’δαν τα μάτια τς αδερφής μ’. Βαρέθκε η περδικούλα[48] μ’ απέ.

            Γώ μυστικό διν έχου, τίπτες δεν κρύβου. Πού να ξέρου τι ’ναι, πάλ’ ετούτο που μι βρήκ’;  Αχ, θυμάμ’ μικρός σαν ήμαν, τότες που οι δικοί μ’ ’ξέραν τι να με κάνουν, που ’χα βγάλ’ ένα κόκκινο σημάδ’, φουσκωτό σαν του γάλα π’ αφρίζ’. Σαν την κατσέν’[49] ήμαν. Μα η μάνα ήξιρι. Του ’βαλ’ απάν’ τα γιατρικά τς φύσης κι ετούτ’ ήταν. Άλλο τίπτες. Έλεγε τότ’, άμα στεναχωριέμ’, να μην κρατώ τς σκέψεις μ’ κι να τς λέω. Μα δεν είμ’ απ’ εκείνους που λέν’, κάνας χαρβαλόστομος[50]. Λες τώρα ν’ αρρώστησ’ η γλώσσα μ’ μ’ όσα δεν είπα; Μα μυστικά δεν είν’. Σύννεφα είν’ και σκάν’ μπρος στα μάτια σ’.

            Μπορεί να φταιν κι οι λέξς που δεν απόθεσα στ’ αυτιά των αλλονών. Μα τούτο μυστικό δικό μ’ δεν είν’, αλλουνού κατέχω ’γώ το μυστικό. Θα το κρατήσου, τον βαστώ τον λόγο μ’. Κι τώρα δα πο στο νου το φέρνω, απ’ ’κείν’ τη μέρα που το ’μαθα, έγιν’ έτσι κι η γλώσσα μ’ παράξενη. Κι η ζωή μ’ το ίδιο. Πριν τι να ’χα να βαστήξω;

            Μα, τώρα ’χω πάρ’ τον όρκο μ’ κι μι κρατά. Μι σιωπή. Τίπτ’ άλλο δεν ζήτσε∙ μοναχά σιωπή. Δε θα μιλήσου κι κανείς γιατρός να το ξεθάψ’ δεν μπορεί, μήτε και τούτς με τα ε και τα ι. Ό,τι γίνκε, γίνκε. Δεν γυρνώ πίσω κι ούτε και του θέλου.

            Κειος ο γιατρός ήθελ’ την κουβέντα μ’. Μι ρωτούσ’ κάτ’ σαχλαμάρις, άλλου πράγμα. Παράξενα μιλούν ’δώ. Άκου λέει αν μ’ αρέσ’ η ζωή μ’, πώς περνώ, αν είμ’ χαρούμνος κι χορατά τέτοια δα. Γελούσα ’γώ, δε νογούσα. Μτσόβλακος[51] νομίζ’ ότι είμ’, να μείν’ αυτού. Ρωτούσ’ ετούτς συνέχεια, κάτι λέει π’ ήμουν παιδί, δεν καταλάβνα. Παρέα ήθελ’ ο δόλιος, λέω μέσα μ’, να φιλιώσουμ’. Μα μετά π’ άρχισ’ ’κείνα τα  απουκουντριασμένα[52] για τη ζωή, λέω, δεν μπορεί, αυτός κάτι σκαρών’.

            Άκου να μη μ’ αρέσ’ η ζωή μ’; Τότες τι να ζω; Τι να ’θελα δηλαδής; Να είμ’ ιδώ στ’ χαβούζα μ’ όλς δαύτς τς μανιακούς πο κάνουν φασαρία; Μόν’ έναν άνθρωπο γνώρσα πο δεν ήθελ’ τη ζωή τ’, τουν Θωμά. Την απτέλειωσε μοναχός τ’. Πιο γελαστό απ’ δαύτον δεν είχες ματαδιεί στου χωριού∙ καλόκαρδς κι όλς τς πίστευε∙ διόλου σαν τον άλλον, τν άπιστο.

            Ούτε που το χώραε ο νους μ’ τούτ’ πο ’καν’. Ποτέ δε θα του ξεχάσ’. Κι δε το νογάει ο νους μ’. Γελούσ’ κι έλεγ’ χορατά. Ήμαν μαξούμ’[53] τότες. Μας έπαιρν’ η μάνα μ’ με τν αδερφή μ’ κάτ’ ωραία δροσερά απογέματα, όλο γλύκα κι πηγαίναμ’ σπίτι τς. Στην αυλή της Βαρβάρας, της γυναίκας τ’, μαζεύονταν κι άλλα μαξούμια με τς μανάδες. Κι τούτς όλο χορατά να κάμ’ κι ορεξάτς στις δουλειές τ’ στην αποθήκη τ’. ’Κεί τον εβρήκαν. Κρεμάστκε. Δε μ’ αφήκαν να τον διω. Ποτέ δεν το χώρεσ’ ο νους μ’. Και επδής δε μ’ αφήκαν να τον διω τότες, δεν το πίστεψ’ ποτές πως το ’καμε.  Κι τώρα ακόμη, μετά χρόνια κι ζαμάνια, πο σχεδόν όλοι απ’ ’κείνη την αυλή ’γίναν κόκκαλα και χώμα, πάλι θαρρώ θα τον διω στο καλντερίμ’. Όπως τότες∙ μαύρο μ’ άσπρα, κάτασπρα δόντια να χαμογελά. Καλύτερα άπιστος του λόγου μ’.

            Δεν νογώ πολλά ’γώ. Τσιότσιο[54], να χαίρουμ’ κι να λυπούμ’ φτάνει. Ετούτ’ ’δω μέσα θα μι τρελάνουν. Πώς τους αντέχει η αδερφή μ’; Θέλου να γυρίσ’, άμα τελειώσ’ με τς σπουδές της, μα τούτ’ σα να καλαρέσκιτ’ αυτού. Του το ’πα ετούτο του γιατρού. Κι ακόμ’ του ’πα πως ’δώ δε μ’ αρέσ’, στην πόλη εννόαγα, πως τούτ’ είναι μτσόβλακοι[55], με το συμπάθιο, που μένουν αυτού μέσα κλεισμένοι, μέσ’ στη βρωμιά. ’Κείνος όλο έγραφε. Έγραφ’ κι πάλι κάτ’ άλλ’ ρωτούσι. ’Γώ ό,τι ήθιλα τ’ απαντούσα. ’Κείνη ήθελε; Τι να θέλει; Τον ρωτάω. Να γυρίσει. Γιατί να μη θέλ’, καλέ; Θα την άφηνες να μείνει, αν ήθελε, εδώ; Αμ πώς, τι να την κάνω; Με του στανιό; Αυτή ξέρει τι είν’ καλό, καθείς για τον τεράστα[56] τ’ ξέρει∙ ’γώ θα τ’ πω; Μπράβο σου, καλά τα λες, ο γιατρός.

            Καλ’ ανθρωπάκ’, πράο, σαν τ’ αρνί, έγραφ’, γυρνούσ’ στους άλλς, τς μαθητές τ’, γράφαν’ κι εκειοί[57]. Τα πίστευ’ τούτα πο ’λεγε για έτσ’ τα ’λεγε να τ’ ακούν οι άλλοι πο ’γραφαν; Μπεζέρσα[58] να τον μιλώ, μπούχτισ’ η ψυχούλα μ’. Πνιγόμαν αυτού μέσα, μ’ έπιαναν θέρμες[59], δεν έπαιρνα ανάσα. Κάμω τς αδερφής μ’, μετά που μείναμ’ οι δυο μας, έλα, πάρε μ’ απ’ αυτού, θα σκάσ’. Θα το σκάσεις; Ρωτά αυτή. Θα του σκάσ’…θα σκάσ’, τι αλλάζ’; Πάρε μι τώρα απ’ αυτού! Μη φωνάζεις μόνο, ηρέμησε.

            Χούγιαζα[60], νομίζνε κάτ’ έπαθα. Μα, καρδούλα μ’, ματσάστκα[61]. Κεια[62] τα κανόνισ’ όλα. Γράφνε κάτι χαρτιά, τούτ’ νομίζαν μι σάλεψ’. Θα πήγαιν’ η αδερφούλα μ’ να πάρ’ τ’ αποτελέσματα, σαν θα τα ’χαν. Μήτε με νοιαζ’∙ το ’ξερα ’γώ πως κειά τα λόγια ήσαν ο λόγος, μπρέτσκος[63] δεν ήμαν. Θα γυρνούσα τώρα, νισάφ’ πλια.

            Δε μιλάγαμ’ στου ντερβέν’[64]. Εκειά οδηγούσ’ κατάκοπ’, να με πάρ’ με τ’ αμάξ’ τς απ’ τούτη την πόλ’, απ’ τουτ’ τον εφιάλτ’. Παράγουρα[65], πίσσα όξω, σαν τς κλέφτες που το σκαν ήμαστάνε. Τρούσα όξω απ’ τη φανέστρα[66]. Τα ντερβένια μουσκίδ’ από ’να τφάν’[67] μίζερο, που δεν καταδεχόταν να βρέξ’ τούτο το τσιμέντου κι να πάει χαράμ’. Τη ρώτσα, τι είν’ τούτο; Ποιο; Κειό το τρανό το πράμα με τς πολλές φανέστρες. Δικαστήριο, μι κάν’. Και δε χάνονται αυτού; Σα φυλακή είνι. Ίσως για να τους θυμίζει που θα καταλήξουν· εκείνη. Σοφό κορίτσ’, όλα χωρούν στο νου τς∙ οι σπουδές της δεν πήαν στράφ’. Ξέρ’ πολλά.

            Άλλο μετά δεν είπαμ’. Σκεφτόμαν τ’ όνειρό μ’ απ’ τ’ άλλο βράδ’. Ακουρμενόμαν[68] τη φωνή να μι λέει να κρατήσω το μυστικό. Κι ’γώ πάλ’ όρκο έδωκα∙ να μη σκιάζιτ’[69], θα το κρατήσω, χαρβαλόστομος[70] δεν ήμαν. Εκεί, στ’ όνειρο, είχα μερέψει. Ήμαν λέφτερος. Όσο το σιδερένιο κλουβί προχώραγε μέσ’ στα σκοτάδια κι μι πήγαιν’ στη γη μ’, άνοιγ’ η περδικούλα μ’. Είχα βουτσώσ’[71] κι λιγάκ’ πο με ’χωσε ’κεί μέσα. Για χάρ’ της πήα, ’γώ δεν ήθελα να μείνω στιγμή να κάτσω. Λατσόκοβα[72] να φτάσουμ’. Τς είπα να μ’ αφήσει στο γιατάκ’[73] μ’. Θα ’μαν καλά και κανέναν δεν ήθελα να διω.

            Κλείστκα μέσα. Σαν τη χελώνα που συλλογιέτ’ στο κάφκαλο τς, συλλογιζόμαν κι ’γώ  αργά. Κλείστηκα μέσα μ’, αργαζόμαν.[74] Πουθενά δεν πάενα τον άλλον καιρό, μήτ’ στο χωριό δε ροβολούσα[75], ντιπ[76]. Μητ’ στη γη να κυλιστώ, να παίξω με τα βετούλια μ’. Τίπτε. Άφηνα τον καιρό να περάσει να με νίψ’ απ’ την πόλη, να ’μαι παστρικός, σαν βγω.

            Ένιωθα μονάχος, ντρεπόμαν να διω τς άλλους, θα με κάναν τα χορατά τς ίσως, θ’ άρχιζαν τα μαναφλίκια.[77] Κάπως έτσ’ τα συλλογίζομαν. Θαρρείς κι είχα κάνει τίπτε κι ήμαν αχαμνός[78]. Κι άλλ’ χωριαν’ είχαν ροβολήσ’ στην κλινική, πολλές βολές.[79] Μα ’γώ σα να ’χα κλαπάτσα[80] κι σκιαζόμαν μην την κολλήσω. Πουθενά δε ζύγωνα.

            Η γειτόνισσα μο ’φερνε φαΐ κι ούτε π’ άνοιγα το μάνταλο της πόρτας. Τ’ άφηνε απ’ όξω κι λάκαε[81]. Ντρεπόμαν ντιπ, μα κάτι μέσα μ’ έλεγε κάμ’ υπομονή, θα ’ρθ’ κι η δικιά τς η αμοιβή. Η περδικούλα μ’ την φχαριστούσ’. Ακουρμάστηκ’[82] ένα πουρνό πο ’λεγε σε μιαν άλλη: «Θα πεθάν’ χωρίς φαΐ, θα τον ταΐζου κι ας μη βγει ποτές απ’ κειο μέσα. Η μανούλα τ’ θα στεναχωριόταν, σαν το τρούσ’ έτσ’ το ζαβό[83]». Ξεπορτούσα μοναχά για τα ζωντανά μ’, σαν δεν τρούσ’ κανείς κι ήσαν η νύχτα σαν τη γκιόσα.[84]

            Μ’ είχαν βαφτίσει «Τ’ αφάντιασμα»[85]· στο χωριό δε θέλ’ κι πολύ να σ’ βγει το παρατσούκλι. Μα ’γώ σκιαζόμαν με τ’ αφαντιάσματα και για τούτ’ ήμαν ζάμπουνος[86]. Σβόερας[87] ήμαν όλ’ μέρα με το μυστικό που ’θέλαν να κρατήσου. Τρωγόμαν μέσα μ’. Έκαιε το σώμα μ’ είχε μείνει ξεραγγινό[88]. Ώσπου, μια βολά αντίκρυσα τη βάβω[89] μ’ στον ύπνο μ’. Τη βάβω μ’ ούλοι τν είχαν για σοφή, πο ’ξερε να γιατρεύ’ τις πιο τρανές αρρώστιες κι ετούτς πο δε φαίνουνταν. Κι έλεγ’ τς καλύτερες ιστορίες. Έρχετ’ το λοιπόν κι μι κάν’: μη λαχτίζς,[90] μάτια μ’, θυμάσ’ ’κείν’ το παραμύθι με το μυστικό τ’ αρχοντόπουλου, πο ’χε τ’ αυτιά τ’ σαν τ’ γαϊδάρ’; Κι συ έτσ’ να κάμς με το μυστικό σ’.

            Πήγα κι ’γώ τάισα τα ζωντανά μια βολά, τα μαύλησ’[91] κι έπτα πήρα το διάσελο[92] στην μπιχτιά,[93] μην είν’ κανείς. Ξεχώνιασ’[94]μια τρούπα, σα φωλιά λαγού απάν’ στα καταγάργαλα.[95]  Τσότσο[96] τ’ άνγμά τς, μα ντιπ βαθιά. Μην κι λακίσνε[97] τα λόγια. Εντάξ’, λέω του τερέστα[98] μ’, τσιεδώ[99] κανινός τ’ αυτί δε φτάν’, μήτ’ κι ου Γιαννιώτς[100] δε θα τα ξεριζώσει απ’ ’δω τούτα τα μυστικά.

            Κουντράω[101] με το κεφάλι μ’ μέσ’ στην τρούπα, το τλουπώνω[102] γερά μέσ’ στο χώμα με πότισ’ το μπούζ’[103], σαν τον κρεμανταλά[104] ήμαν. Πήρα μιαν ανάσα εκειό, ούτε πο νογάω πόσο πιστρώθκα[105] εκειό. Διν έκαμα τίπτα. Δε βιαζόμαν. Μύρζα τη βρεγμέν’ γη. Ζήλεψ’ τσ’ αποθαμένους μια στιγμή, δε θα πω ψέματα. Ξεκούραστη η περδικούλα τς, όχι σαν τη δικιά μ’. Λαούτιασα.[106]

            Μύρζα το χώμα, φχαρστώ μανούλα μ’, πουσπούρζα[107], διώ είσ’ κι για του λόγου μ’. Θα με πάρς, σαν έρθ’ η ώρα μ’. Γκάνιαξα[108]. Δε σκεφτόμαν πλια ούλες τούτς τς σκοτούρες. Δε σκιαζόμαν για τίπτες. Δε μ’ ένοιαζ’∙ ας ήμαν τώρα κι ούλος καφέ, σαν τα μελιγκόνια[109]. Ας μι ’τρούσαν να μπρίζω[110], τι μέ ’νοιαζ’; Ήμαν ένα τρανό πηδούλ’[111], που δε χώραγε να μπει στη βίγλα[112] που ’χε κάμ’.

Μοσχοβόλαε τόσ’ ωραία, πο λησμόνησα γιατί ’χα ’ρθει. Σκεφτόμαν πως το ζούδ’[113] είναι το πιο καθαρό ζώο· οι ακαθαρσίες τ’ κάνουν πλούσια τη γη και παστρικιά[114]. Θα ’θελα να ’μαν ένα πηδούλ’, να χωθώ ’κειό[115] μέσα.

            Πόσ’ ώρα να ’χε περάσ’ πο καθόμαν σαν τη στροθοκάμηλο, σαν το μαξούμ’[116] που παίζ’; Τα εννόησ’ ούλα: κι το ταξίδ’ στην πόλ’, τη γλώσσα μ’, τς σγχωριανούς μ’, πο δε θα μι συγχωρνάγαν, ούλα. Κι μι ματάρθε[117] στο νου το μυστικό. Σκώνουμ’, τηράω γύρω μ’. Κανείς δε με πήρ’ χαμπάρ’ να με πει τρελό. Λάρσα.[118]

            Ξανάχωσ’ μέσα τα μούτρα μ’. Ήρθ’ η ώρα να το πω, μα δεν ήξερα πώς ν’ αρχινίσου. Να…να…πώς να στο πω; … συ του δίχους άλλου νογάς απ’ τέτοια μυστικά, θα τα ΄χεις ξαναδεχτεί. Ζαμάνια[119] π’ ο νους μας δε τα βάν’ σύ εκειό σκώνεις στη ράχη σ’ ούλες τες εμορφιές και τες πομπές[120] μας. Θα ξέρς καλά, καλύτερα απ’ του καθενός, τι συμβαίν’. Σένα δε θα σι φαν’ μήτ’ κι ετούτ’ πο θα σι πω ’γώ ζαβό, μπιτ.[121]

            Το λοιπόν, να…δώ… δώ σα κάτ’, μια μέρα πο σαλαγούσ’[122] τα ζωντανά, στέκουμ’ πα στο ντρόχαλο,[123] αγναντεύ’, απλών το μάτι μ’ να λαρώσου. Και τι να διω; Σχεδόν δίπλα μ’, στέκει μια νταρντάνα[124], πο δεν είχα πάρ’ χαμπάρ’ πώς βρέθκε εκειό. Στν αρχή δεν πρόσξα καλά, μόν’ την τήραξα. Μα ’κείν’, αέριν’ ήσαν, να την μαλάξς[125] δεν μπόραες. Αερικό· βγήκ’ από μια γράβα[126] εκειό σιμά, σκέφτκα. Κάτω απ’ τα πόδια τς η χλόη δεν σάλευ’, είχα ματαδεί αερικό, ήξερα, δεν λάχτσα[127]. Ζαβό[128] δεν ήταν με τόσ’ αερικά πο ’χε ο τόπος. Μα τούτ’ ήταν αλλιώτκη. Όχι μονάχα πο ’ταν τόσο όμορφ’, μήτε πο φόραε μιαν σιάρκα[129]ψαριά[130]. Τα μάτια τς έμπριζαν[131] κι τα δάκρυα τς ήσαν καφέ σα λάσπη.

            Την τήραξα καλά· σώπασ’. Θειάμεινα[132] καρτέραγα τί θα μ’ πει. Τ’ αερικά, άμα σε ζυγώσνε, κάτι χαλεύνε[133] από ’σένα. Μην τς μιλάς, άσ’ ν’ ακουρμένεσ’[134] πρώτα τι θέλνε. Τα ’ξερα κι απ’ τη βάβω μ. Έτσ’ κι ’γώ· καρτέραγ’ ούλος αυτιά, σαν τον πλαχούρα[135] ήμαν. Ήταν κάπως θαμπή, σα να ’σαν ψαριά κι η σάρκα τς, όχι μονάχα η σιάρκα τς.

-Σὺ μόνον δύνασαι ἐπικουρεῖν ἡμᾶς.[136]

-’Γώ, πώς μπορώ, κυρά μ’;

– Οὐ λέξομαι σοῖ πολλά, σὺ γιγνώσκεις ἡμᾶς. Λέξομαι μόνον ὅτι ὁ τόπος ἡμῶν ελάττων ἤδη ἐγένετο. Ἡ ὀψις τοῦ κόσμου ἐλερώθη∙ ἐβάφθη μετά ψευδῶν βαφῶν. Οὺ δυνάμεθα πνοήν ἔξειν.  Γυμνοί ἐσμέν.[137]

-Τηράω, κυρά μ’, νογάω. Μα ’γώ τι τόζ’[138] έχω; Μόν’ να πιστεύω μπορώ. Τα τζούφλια[139] μ’ τα χαμηλών’, πώς να σε τηρώ;

-Πίστην ἔχεις, τῷ ὄντι, καίτοι οὐ δύνασαι μόνον τοῦτο ποιεῖν. [140]

-Αμ, τι;

-Λέξομαι μὲν σοῖ, κρύψεις δὲ τοῦτον.[141]

Κι τότς μι το ’π’.

            Το μυστικό ήσαν παιχνιδάκ’, μα ντιπ ζαβό. Μι μήνησ’ να μείν’ όπως ήμαν, να μην αλλάξου. Να νταγιαντώ[142] κι να καρτεράου.[143] Κι σαν χρειαστεί να πάου, να μη σκιαχτώ. ’Γώ πώς ν΄ αλλάξου; της κάμω, είμ’ σαν το ντρόχαλο[144] που πάν’ της κάθουμαι· να, ‘δώ χάμου. Κι εκείν’ μ’ αποκρίθηκ’ πως κι τα ντρόχαλα αλλάζουν, μαθές. Γι’ αυτό, να ’χω το νου μ’. Ντάξ’ τότες, της κάμω κι ’γώ. Τα χέρια δόθκαν, πο λέει κι ου λόγς, γιατί ’γώ το χέρι τς πού να το πιάσ’.

            Μα απ’ τότς η φωνή μι στοίχειωσ’. Τι πα να πει να μην αλλάξου; Πώς να ’χω το νου μ’; Τι ’πρεπε να κάμ’ δηλαδής; Δεν ήξευρα. Και πώς να μάθου; Βασανιζόμαν.

            Με τον καιρό ξεχάστκα κάπους. Λέω ας κάνω ό,τι έκαμα και πριν. Μα ήρθ’ κι εκειό με την γλώσσα μ’ και πάλι τα κουσούρια[145] μ’ άρχισαν και δεν μπορούσα να τα χαντακώσ’.

            Η αδερφή μ’ ήρθε κι με βρήκ’ μετά δυο βδομάδς με τ’ αποτελέσματα· τίπτα δεν είχα. Ήρθε να δει με τα τζούφλια[146] τς αν ήμαν καλά και πώς πορεύου,[147] λέει. Η καπνιά[148] δεν είχε φύγ’. Εκεί πάνω στη γλώσσα μ’ ακόμη. Τάχα για να μην αστοχάω[149]; πού να ξέρου;

            Να φύγ’, ήμαν καλά, να μην ανησυχάει, είπα, αν ήθελα κάτι, θα τς μηνούσα να ’ρθει. ’Ντάξ, ’ντάξ.

            Κι πήγα στη γη να τα πω, να ξαλαφρώσ’. Τα ’πα, έμεινα ’κεί ώρα, έμπριξα[150], μπεζέρσα[151], ηρέμσα, κλιόρευσα[152], ξεθύμανα. Λέω του τερέστα[153] μ’, πιότερο να κάμς ό,τι έκανες και να μη συλλογάσ’ πολύ. Μην αλλάξεις∙ ναι. Και τώρα δα που ’πες το μυστικό, μα δεν το φανέρσες, πάλ’ καλά έκαμες. Ας είναι κι η γλώσσα σ’ καφέ εις τον αιώνα τουν άπαντα, μέχρι ν’ αποθάν’. Μην αλλάξς. Δε συ ’πε πώς, αλλά τι πειράζ’; Θα το βρω.

            Εχλιβόμαν[154] πολύ με το φόβο μην αλλάξου, πο πάσχζα και παιδευόμαν’ πολύ. Εχλιβόμαν, μην τσουμαλίσω[155] για μην πιω αλλιώτκα, μη μιλήσω αλλιώτκα στο καφενείο, μη σαλαγίσω αλλιώτκα τα ζωντανά μ’. Σκιαζόμαν. Θαρρείς κι με τζιοκανάγαν[156] οι μέρες με τη ζώστρα[157], βάρος τρανό. Σα να ’χα ζαλίγκι.[158]

            Μι τράγαν[159] στη γειτονιά, μι ’λεγαν, σαν το κούσαλο[160] γίνικες, τι έπαθς; Δεν ξέρ’, τς έλεγα, τίπτα, αφήστε μ’ ήσυχο. Πιστρώνουνταν[161] οι μέρες δεν παέναν πουθενά, με τρούσαν σαν του γαϊδούρ’. Πριν δεν τς καταλάβνα, πορεύαν[162]. Τώρα τούτες εκειό να με τυράν στα τζούφλια,[163] να υποφέρω∙ κάτι καρτεράγαν από μένα. Πουθενά. Μόν’ η παρακαλιά[164] τς γης. Ματαπροσπάθαγα να μαυλήσω[165] τ’ αερικό, μα δεν ερχόταν μήτ’ πουρνό μήτ’ παράγουρο[166]. Εχλιβόμαν μέρα νύχτα.

            Κι τούτ’ η λαχτάρα μ’ μην τύχ’ κι αλλάξου, άλλαξ’ το κορμί μ’∙ το γέρασ’, το ξεχωνιασ’[167]. Απώλεσα την ξεγνοιασιά μ’.  Σκεφτόμαν μπας και τ’ αερικό ήσαν δαιμόνιο και μι σαγήνεψ’. Είχ’ αλλάξει απ’ το φόβο μ’ μην αλλάξου. Σα να ’χε αφήσει πάνω μ’ τον ντορό[168] τ’. Τα τσίνουρα μ’, τα χέρια μ’, τα μούσια μ’ σ’ ένα χρόνο μέσα γίναν άσπρα. Η γλώσσα μ’ τώρα πιο καφέ από πριν. Μια αρρώστια άγνωστη μ’ είχε τουλουπώσ’[169]. Μπεζερισμένος[170] και γύρω μ’ ούλα λιγοστά: η ζωή κι το κουράγιο. Όδιζα[171] πια του πάππου μ’.

            Σκαπετούσα[172] μια μέρα απ’ το χωριό. Κίνησα για το βουνό, σα να μην γίνκε τίπτε. απ’ τ’ άγουρο ξύπνημά μ’ κατάλαβα πως κάτ’ ακόμη είχ’ αλλάξει. Ήμαν άλλος. Λες να ματαγίνκα σαν πρώτα; Λες ν’ άλλαξα στον ύπνο; Δεν ξέρω. Αφέθκα.  Σαν να μέρεψα κάπως.

            Ανέβκα σα παν, σαλάισα τα ζωντανά, καθάρσα το μαντρί. Τα ζαγάρια[173] μαζί μ’ ήρεμα. Τίπτα δεν γένηκε, συλλοΐστηκα, μι φάνκε. Μέσα μ’ όμως ούλα παίρναν τη στράτα τη δικιά τς. Δεν χρειαζόταν να κάμω τίπτα. Κάθσα στο ραϊδιό[174], τύραξ’ έναν γύρου. Η φύση είχ’ ημερέψ’ το νου μ’, τ’ άφηκε κι αυτό λευκό σαν την αλαταριά[175]. Δεν έκαμα τίπτα. Όλη μέρα ’κεί, μήτ’ να τσουμαλίσ’[176] μήτ’ να πιω.

           Σαν που ’πεσε ο ήλιος σκώθκα. Σα διψασμένο ζαγάρ’, πιστρώνουμ’[177] στα τέσσερα κι αρχινάω να γλύφω το χώμα. Έγλυψα το μέρος πλάι στο ραϊδιό. Συνέχεια, δίχως σταματημό. Να μη μείν’ μήτε σβολαράκ’ χώμα ’κει γύρου να μην το πέρασ’ η γλώσσα μ’. Θαρρείς κι είχ’ ένα σημάδι εκειό κι το ’ξερα ’γώ μοναχά. Ήξερα, ήξερα. Τώρα ήξερα. Ήταν τούτ’ η βραδιά η δικιά μ’ η γιορτή για τούτη τη γη.

            Σκώθκα σα να ’χα αφήσ’ πρώτα εκειό με το σάλιο μ’ ζωντανό μνημούρι. Πιο πέρα όχι∙ δεν είχ’ άλλο. Κανείς δε θα μπόραε να τό βρει χωρίς να του το δείξω. Πήγα σπίτ’ και ξεκλιόρευσ’[178] βαθιά. Σαν ήσαν να σκωθώ, τότες θα ξυπνούσα. Όποια ώρα να ’ταν. Κι έτσ’ γίνκε. Σκώθκα θαρρείς κι πήγα να πιω τ’ άκριντο νερό[179]. Διψούσ’ κάργα. Λιτσούρσα[180] κι το μούτρο μ’.

            Κατά τύχ’ το μάτι μ’ πέφτει πα στο νερό πο ’χε κουρνιάξ’ μέσ’ στη γούρνα κι βλέπ’ τον τερέστα[181] μ’. Ξαφνίστκα[182]. Πάω βούγγος[183] στον καθρέφτ’. Ήμαν σαν πρώτα. Μήτ’ κούσαλο[184] μήτ’ τίπτα. Κι η γλώσσα μ’ δεν ήσαν καφέ. Βγαίν’ όξω απ’ τ’ αχούρι μ’, χτυπάου κι τη λιάσα[185] πίσω μ’. Και τότες αντικρύζω το πιο ζαβό απ’ όλα.

            Ο κόσμος ο ίδιος δεν ήσαν όπως τον άφκα. Όλα ’χαν αλλάξ’. Τίπτε δεν είχε μείν’ ίδιο. Και το σπίτι μ’. Σαν βγήκα, κατάλαβ’ ότ’ ήσαν ένα παλιό ασπρόμαυρο κάδρο. Το σπίτι μ’ είχε γένει φωτογραφία, πώς να στο πώ αλλιώτκα; Δεν ήξερα τι να κάμω∙ πεθύμσα ν’ ανέβω πάλι στο μέρος μ’. Στάθκα μπροστά τ’. Τώρα ήσαν εκειό, σ’ εκειό ακριβώς το σημάδι πο ’χε ορίσ’ η γλώσσα μ’, μια αιωνόβια ελιά κι από κάτω τς το ντρόχαλο[186] μ’, πο ’γραφε τώρα δα πάνω τς τ’ όνομά μ’ και κάτι νούμερα. Το ’να το ’ξερα, ήταν τότε πο γεννήθκα.

            Όλα τώρα γύρω μ’ ψεύτκα∙ μηχανές και σκούπρα[187] παντού. Μητ’ γη να δουν τα τζούφλια[188] σ’ -μητ’ ξέρακας[189] για δείγμα, πο λεν’. Μονάχα η ελιά. Μητ’ ζαγάρια[190] μητ’ ζυγούρια[191] μητ’ κριάρια[192] μητ’ τραγιά[193] μητ’ βετούλια[194]. Μήτ’ ένας κούκουρας,[195] ας είν’. Η φύση νεκρή. Μητ’ νεκρή, χειρότερ’ ακόμη. Ήσαν αφάντιασμα[196].

            Κι ούλοι τούτοι τι τσουμαλίζνε[197], πανάθεμά τς; Πώς ξαποσταίν’ η περδικούλα τς; Ξάφνου ήρθ’ τ’ αερικό και μο ’πιασε το χέρ’. Τώρα μπορούσα να το μαλάξ’[198]. «Εὐλογώ σὲ∙ εὐδαίμονα ἐποίησάς μὲ∙ ἐν χαρᾷ εἰμί», μι λέει, «οὐκ ἔστιν όπως δύναται ἡ γη αὔτη ἀπόλλυσθαι∙ ἀεί ἐπαναφύεται[199]».

[1] Ζαράλι: ελάττωμα σωματικό ή νοητικό

[2] Αλάργα: μακριά

[3] Ντράβαλος: φασαρία

[4] Ροβολάω: κατεβαίνω τον κατήφορο

[5] Σιαπέρα: προς τα πέρα

[6] Δημοσά: δρόμος για αυτοκίνητα

[7] Πεζούλια: πεζοδρόμια

[8] Σιούφαρο: σκουπίδι

[9] Σκούπρο: σκουπίδι

[10] Τσάχαλο: μικρό σκουπίδι

[11] Απερηλόητος: βρωμιάρης

[12] Ξέρακας: ξερό δέντρο

[13] Γκανιάζω: κλαίω γοερά

[14] Περδικούλα: ψυχή

[15] Σκιάζομαι: φοβάμαι

[16] Πυρώνομαι: ζεσταίνομαι

[17] Μπούζι: κρύο

[18] Βουτσί: κρασοβάρελο, είναι σα βουτσί: είναι κοντόχοντρο

[19] Κλιτσνάρια: πόδια

[20] Κοντό: πουκάμισο

[21] Τράω: βλέπω

[22] Πούντα: κρύωμα

[23] Κοντό: πουκάμισο

[24] Μπεζεράω: βαριέμαι κάτι

[25] Σιακάδες: αστεία

[26] Πουσπουρίζω: μιλάω σιγανά

[27] Τζιουχαπιάζω: δίνω σημασία

[28] Λέσιο: αδύνατο ζώο

[29] Κιο: ναι, αλλά

[30] νταβραντάω = κάνω ότι θέλω χωρίς να λογαριάζω κανέναν

[31] Ζαπώνω: καταλαμβάνω και κατακρατώ ξένη περιουσία

[32] Ελιάτσι: θεραπεία

[33] Γιόρα: η αρρώστια σεληνιασμός

[34] Στουμπίστκα (συν. Ματσάστκα): δέχτηκα μεγάλη πίεση

[35] Ταχειά: αύριο

[36] Μπιντίζω: τελειώνω

[37] Εξέφεξε: ξημέρωσε καλά

[38] Μπαχλατάω: πολυλογώ, λέω πολλά χωρίς αξία.

[39] Σκουτιά: ρούχα

[40] Ζυγούρι: πρόβατο, που μόλις πέρασε το πρώτο έτος της ηλικίας του

[41] Ντουσιουμάνης:κακός

[42] Ματσαραγγιά: ξεγέλασμα, εξαπάτηση, κοροϊδία, παραπλάνηση, εμπαιγμός

[43] Τσιότσιο: λίγο

[44] Νταγιαντούσα (συν. Φτουρούσα): έκανα υπομονή

[45] Τζεπώνω: παίρνω χρήματα χωρίς να τα δικαιούμαι (εδώ μτφρ.)

[46] Βαΐζω: γυρίζω προς τη μια μεριά

[47] Σιαργκάνι: κακοντυμένος

[48] Περδικούλα: ψυχή

[49] Κατσένα: Άσπρη προβατίνα με κόκκινο πρόσωπο

[50] Χαρβαλόστομος: αυτός που δεν κρατάει μυστικά

[51] Μτσόβλακος: χαζός

[52]Απουκουντριασμένο: χαζό

[53] Μαξούμι: μικρό παιδί

[54] Τσιότσιο: λίγο

[55] Μτσόβλακος: χαζός

[56] Τερέστας: εαυτός

[57] Εκειός: εκείνος

[58] Μπεζεράω: βαριέμαι

[59] Θέρμες: πυρετός

[60] Χουγιάζω/χουϊάζω: φωνάζω δυνατά

[61] Ματσάστκα: δέχτηκα μεγάλη πίεση

[62] Κεια: εκείνη

[63] Μπρέτσικος: ευέξαπτος αν λόγου κι αιτίας

[64] Ντερβένι: δημόσιος δρόμος

[65] Παράγουρα: προχωρημένη νύχτα ή πριν της ώρας

[66] Φανέστρα = μικρό παράθυρο πάνω στο ήδη υπάρχον (φινιστρίνι)

[67] Τφάνι: περαστικό ψιλόβροχο, η μπόρα της στιγμής

[68] Ακουρμένομαι: ακούω με προσοχή

[69] Σκιάζομαι: φοβάμαι

[70] Χαρβαλόστομος: αυτός που δεν κρατάει μυστικό

[71] Βουτσώνω: θυμώνω

[72] Λατσοκόβω: ανυπομονώ

[73] Γιατάκι: καλύβι

[74] Αργάζομαι: προετοιμάζομαι

[75] Ροβολάω: κατεβαίνω την κατηφόρα

[76] Ντιπ: καθόλου

[77] Μαναφλίκια: κουτσομπολιά

[78] Αχαμνός: κακός

[79] Βολά: φορά

[80] Κλαπάτσα: αρρώστια των προβάτων

[81] Λακάω: φεύγω γρήγορα

[82] Ακουρμένομαι: ακούω με προσοχή

[83] Ζαβός: στραβός, παράξενος

[84] Γκιόσα: γίδα με μαύρο σώμα κι άσπρη κοιλιά

[85] Αφάντιασμα: σκιάχτρο

[86] Ζάμπουνος: άρρωστος, αδιάθετος

[87] Σβόερας: ανήσυχος, δραστήριος

[88] Ξεραγγινός: αδύνατος στο σώμα

[89] Βάβω: γιαγιά

[90] Λαχτίζω: τρομάζω στον ύπνο από όνειρο

[91] Μαυλάω: καλώ τα ζώα να έρθουν κοντά μου

[92] Διάσελο: κορυφογραμμή

[93] Μπιχτιά: πολύ απότομη ανηφόρα

[94] Ξεχωνιάζω: σκάβω πολύ βαθιά

[95] Καταγάργαλα: κορυφή, κατακόρυφα

[96] Τσότσο: μικρό

[97] Λακάω: φεύγω

[98] Τερέστας: εαυτός

[99] Τσιεδώ: προς τα εδώ

[100] Γιαννιώτης: βόρειος άνεμος

[101] Κουντράω: χτυπάω, σπρώχνω με το κεφάλι

[102] Τουλουπώνω: σκεπάζω καλά

[103] Μπούζι: κρύο

[104] Κρεμανταλάς: Ξερό και διχαλωτό ξύλο μπηγμένο στο χώμα έξω από το κονάκι για να κρεμούν τις καρδάρες με το γάλα και να μην το φθάνουν τα σκυλιά και τα φίδια.

[105] Πιστρώνομαι: κάθομαι

[106] Λαουτιάζω: λουφάζω

[107] Πουσπουρίζω: μουρμουρίζω

[108] Γκανιάζω: κλαίω γοερά.

[109] Μελιγκόνια: μικρά καφέ μυρμήγκια

[110] Μπρίζω: κλαίω δυνατά

[111] πηδούλι = μκρό άσπρο σκουλήκι που τρυπάει τη φέτα το τυρί

[112] Βίγλα: μικρή τρύπα στη βαρέλα που χρησιμοποιείται στη μεταφορά νερού

[113] Ζούδι: ονομασία για ερπετά ή έντομα

[114] Παστρικός: καθαρός

[115] Εκειό: εκεί

[116] Μαξούμι: παιδί

[117] Ματάρθε: ξανάρθε

[118] Λαρώνω: ησυχάζω

[119] Ζαμάνια: πολλά χρόνια

[120] Πομπή: ντροπή

[121] Μπιτ: καθόλου

[122] Σαλαγάω: κατευθύνω το κοπάδι, τη βοσκή

[123] Ντρόχαλο (πληθ. ντρόχαλα): χοντρή πέτρα

[124] Νταρντάνα: άξια, μεγαλόσωμη γυναίκα

[125] Μαλάζω: αγγίζω κάτι

[126] Γράβα: σπηλιά

[127] Λαχτίζω: τρομάζω, κυρίως σε όνειρο

[128] Ζαβό: παράξενο

[129] σιάρκα = μακρύ και πλατύ μάλλινο ένδυμα ιδιότυπο του παλιού καιρού

[130] Ψαρί: γκριζωπό

[131] Μπρίζω: κλαίω δυνατά

[132] Θειαμένομαι: απορώ

[133] χαλεύω = ζητάω

[134] Ακουρμένομαι: ακούω προσεχτικά

[135] Πλαχούρας: αυτός που έχει μεγάλα αυτιά

[136] Μόνο εσύ μπορείς να μας βοηθήσεις

[137] Δε θα σου πω πολλά, εσύ μας γνωρίζεις. Θα σου πω μόνο ότι ο τόπος μας γίνεται πια λιγότερος (λιγοστεύει). Η όψη του κόσμου λερώθηκε∙ βάφτηκε με ψεύτικα χρώματα. Δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε. Είμαστε γυμνοί.

[138] Τόζι: δύναμη

[139] Τζούφλια: μάτια

[140] Πράγματι, πιστεύεις. Ωστόσο, δεν μπορείς να κάνεις μόνο αυτό.

[141] Θα σου πω, αλλά θα το κρατήσεις κρυφό.

[142] Νταγιαντώ: υπομένω

[143] Καρτερώ: περιμένω

[144] Ντρόχαλο: χοντρή πέτρα

[145] Κουσούρια: βάσανα

[146] Τζούφλια: μάτια

[147] Πορεύω: περνάω, πορεύω καλά: περνάω καλά

[148] Καπνιά: καφέ χρώμα

[149] Αστοχάω: ξεχνάω

[150] Μπρίζω: κλαίω δυνατά

[151] Μπεζερίζω: κουράζομαι

[152] Κλιορεύω: κοιμάμαι

[153] Τερέστεας: εαυτός

[154] Χλίβομαι: βασανίζομαι

[155] Τσουμαλίζω: τρώω

[156] Τζιοκανάω: χτυπάω με εργαλείο

[157] Ζώστρα: λουρί που ζώνουν το άλογο ή το μουλάρι ή το γαϊδούρι

[158] Ζαλίγκι: το φόρτωμα που μπαίνει στην πλάτη

[159] Τηράω: κοιτάω

[160] Κούσαλο: καταβεβλημένος άνθρωπος, γέροντας

[161] Πιστρώνομαι: κάθομαι

[162] Πορεύω: περνάω

[163] Τζούφλια: μάτια

[164] Παρακαλιά: αλληλοβοήθεια

[165] Μαυλάω: καλώ, κυρίως ζώα να έρθουν κοντά μου, με ιδιόρρυθμη φωνή

[166] Παράγουρα: προχωρημένη νύχτα ή πριν της ώρας

[167] Ξεχωνιάζω: σκάβω βαθιά

[168] Ντορός (ο): Τα ίχνη (πατημασιές) των ζώων πάνω στο χιόνι ή πάνω στον κουρνιαχτό (σκόνη)

[169] Τουλουπώνω: σκεπάζω πολύ το κεφάλι

[170] Μπεζερισμένος: κουρασμένος

[171] Οδίζω: μοιάζω με κάποιον άλλον

[172] Σκαπετάω: απομακρύνομαι

[173] Ζαγάρι: σκυλί κυνηγιάρικο

[174] Ραϊδιό: απότομος βράχος, γκρεμός

[175] Αλαταριά = πέτρα με μεγάλη επιφάνεια που βάζουν αλάτι να τρώνε τα ζώα

[176] Τσουμαλίζω: τρώω

[177] Πιστρώνομαι: κάθομαι

[178] Ξεκλιόρευσα: κοιμήθηκα βαθιά

[179] άκριντο νερό: το νερό που παίρνουν από τη βρύση χωρίς να μιλούν στο δρόμο

[180] Λιτσουράω: κακοπλένω, πλένω πρόχειρα

[181] Τερέστας: εαυτός

[182] Ξαφνίστκα: ξαφνιάστηκα

[183] Βούγγος: γρήγορα

[184] Κούσαλο: καταβεβλημένος άνθρωπος, γέροντας

[185] Λιάσα: ξύλινη εξώπορτα σε αγροτικό σπίτι

[186] Ντρόχαλο:

[187] Σκούπρα: σκουπίδια

[188] Τζούφλια: μάτια

[189] Ξέρακας: ξερό δέντρο

[190] Ζαγάρι: κυνηγόσκυλο

[191] Ζυγούρι: πρόβατο που μόλις έχει περάσει το πρώτο έτος της ηλικίας του

[192] Κριάρι: αρσενικό πρόβατο, πάνω από ενός έτους

[193] Τραγί: αρσενικό κατσίκι

[194] Βετούλι: χρονιάρικο κατσίκι

[195] Κούκουρας: έντομο που ενοχλεί τα βοοειδή το καλοκαίρι

[196] Αφάντιασμα: σκιάχτρο

[197] Τσουμαλίζω: τρώω

[198] Μαλάζω: αγγίζω

[199] Με κανέναν τρόπο δεν μπορεί η γη αυτή να καταστραφεί∙ πάντα ξαναβλασταίνει.